Við Tjarnir millum framtíð og fortíð
/
Leygardagin læt nýggja stórhøllin við Tjarnir upp og dagin eftir var undirritaða og hugdi at høllini, sum er staðsett á Atlagøtu í Hoyvíkshaganum. Talan um ein veldugan reyðan kassabygning, ið sær út til at vera dottin niður av mánanum og beint niður í ein føroyskan haga. Orsøkin til, at høllin kortini er imponerandi hevur helst við støddina at gera, tí høllin er ótrúliga stór og tað sama er galdandi fyri alt vegastrekkið, ið er sum grópað niður í fjallið við himmalhøgum fjallasíðum – tann omanhalli vegurin verður neyvan stuttligur í vetraródn. Tað er hugtakandi at uppliva tann øgiliga effektivitetin, men eisini hugstoytt at ásanna hvussu lítil okkara náttúra gerst í eini tílíkari verkætlan. Fjallalendið tykist skorið niður sum var tað ein marmorkøka. Runt í moldutum byggilendi standa gravimaskinir sløddar sum leikutoy hjá einum barni. Komin út úr bilininum hómi eg Sornfelli onkrastaðni í blánanum. Tað er heilt ótrúligt og eitt sindur futuristiskt sum ein bygningur, skaptur til komandi ættarlið við nýggjum perspektivum.
Tá eg soleiðis standi uttan fyri høllina og gáni, kemur ein fyrikomandi maður framvið, ið vísir seg at vera stjórin í stórhøllini, Regin W. Dalsgaard. Hann bjóðar mær innar í risastóru høllina, sum Edward Fuglø hevur prýtt við eini myndrond, sum ivaleyst er størsta listprýðing í Føroya søgu. Myndrondin er prentað á betongveggin við geislaprentara – hetta var ein stór avbjóðing, ið tók tríggjar vikur at realisera, greiðir stjórin mær frá – og eg hugsi, at hetta tó var nakað skjótari enn tá Michelangelo málaði loftið í Sixtinska Kapellinum – tá hevði hann og hansara hjálparmenn ivaleyst ynskt sær ein geislaprentara. Eftirtíðin kann kortini fegnast um, at alt arbeiðið varð gjørt al fresco við hond, pensli og máling, tí alt slag av digitalum prenti (ið gerst alt vanligari partur av listprýðingum) ber við sær okkurt slag av tilfarsligari frástøðu, av ópersónligum, maskinkendum framburði og slættleika, ið ikki minst merkir myndir frá AI og ger tær fullkomiliga óáhugaverdar.
Tá hugsað verður um funktiónina á stórhøllini, sum skal brúkast til bæði ítrott og tónleik, er myndevnið hjá Edwardi Fuglø væl valt og fevnir bæði gleim og ljóm. Listamaðurin kallar sína myndprýðing fyri “Lúðraljóð”. Hon avmyndar stiliseraðar svartar lúðrar, sum snara seg um alla myndrondina kring ymisk myndevni úr føroyskari náttúru so sum sveimandi klettar og hagasóljur. Litirnir eru lutfalsliga myrkir, svart, grátt og myrkagrønt á gráari grund við hendinga gulum brigdum. Listprýðingin fungerar soleiðis at skilja, at hon samlar tað risastóra hølið visuelt við myrkagrøna tónanum, ið sæst aftur í innbúgvi og detaljum í bygninginum. Sambært tekstinum, sum kann lesast umvegis eini QR-kotu á vegginum, sipar lúðrarljóðið til bæði tann forna hagan og til kvæðaheimin. Fagurfrøðiliga tykist myndin sipa til okkurt keltiskt ella til víkingatíð; stílurin fær meg í hvussu er at hugsa um onkra teknirøð í 1980´unum, var tað Valhalla hon æt? Standmyndin uttanfyri høllina; Speglingar hjá Hans Paula Olsen fær meg at hugsa um 1990´ini. Hon avmyndar eina vakra unga kvinnu og hennara speglmynd, stoypt í bronsu - nakað sum barnakonan við inngongdina til Listasavn Føroya. Flottu standmyndirnar kring Listasavnið eru frá umleið 1992. Henda nýggja standmyndin er eitt typiskt HPO- verk við ítøkiligu speglingini og samansetingini millum hegnisliga formaðu kvinnufigurarnar og so steinsúlurnar. Nakni menniskjafigururin er eitt klassiskt myndevni og hevur verið tað síðan fornøld – einki løgið í tí, fá núlivandi listafólk duga hetta betur enn Hans Pauli Olsen og tað hava vit eftirhondini sæð rættiliga nógv dømi um í almenna rúminum her á landi.
Samanborið við stórhøllina sum slóðbrótandi verkætlan sýnist listin sera afturlítandi og sum skilst verður konsert við Bryan Adams har á staðnum. Eg helt ikki, at vit høvdu tørv á meira bygdaball í Føroyum enn vit hava frammanundan, men tað sær ikki mætari út. At samanbera ítrótt við list fær mann líka lítið burtur úr sum at máta hvørt skinsakjøt ella skerpikjøt er best – tað eru tey bæði – hvørt til sína tíð. Allíkavæl hendir tað lutfalsliga ofta, at eg vegna listina øvundi ítróttini hennara framfýsna lyndi – ikki minst tá tað kemur til at skaffa sær hølisumstøður og miðlapláss. Í tjúgu ár hevur tankin um tjóðleikhús føroyinga rikist sum bukka millum sengur og enn er einki munagott hent við hesum fyri okkum grundleggjandi mentanarstovni. Tað tók nøkrum monnum 22 mánaðar at fáa stórhøllina transformeraða frá garvillum hugskoti til ítøkiligan veruleika. Vit duga, tá vit vilja og vit vilja eftir øllum at døma nakað, sum er stórt, privat og maskulint.
Eitt, sum kann undra er, at fólk framvegis ikki tykjast hava fingið við hvussu stóran týdning list hevur. Eg meini hvat hava vit kjakast um síðan stórhøllin læt upp? Er tað reyða fasadan á stórhøllini, høgu lyktapelarnir ella gráu betongveggirnir í høllini? Nei, tað er listin! Og tí skuldi bygginevndin havt gjørt sær betur ómak við listaliga partinum og leitað sær listfakliga ráðgeving til tess at tryggja bæði dygd men eisini javna listaliga umboðan, at bæði listakvinnur og -menn eru við í eini tílíkari listprýðing. Tað mest margháttliga er, at tað ber til at gera eina listprýðing í 2025, sum í so stóran mun sær burtur frá teirri risastóru menningini, sum føroysk list hevur verið fyri í hesari øldini.
Kinna Poulsen
Tí at hugmyndin er meira enn gerðin
/
foto: gwenaël akira helmsdal carré
Á gólvinum í Sjónleikarhúsinum gongur ein maður og melur við einum glúpi, ið at síggja til er hansara dýrasta ogn og tað er kanska ikki so løgið. Í øllum førum tykist hesin góði, grøni glúpur veita honum kós og endamál í einum lutfalsliga kaotiskum umhvørvi. Jú, mangt er løgið í Dreymaleiki og tá verður ikki hugsað um ta annars sjáldsama luftigu byrjanina á sjónleikinum, tá tann unga Agnes, dóttir gudin Indra kemur sveimandi niður á jørðina at vita hvussu menniskjuni á bláu gongustjørnini liva teirra lív.
Tað er Teatur Grugg, sum saman við Havnar Sjónleikarfelag framførir Dreymaleik eftir August Strindberg í týðing hjá Hanusi Kamban, sum forlagið Náttsól gevur út. Hetta er fyrstu ferð, Dreymaleikur verður framførdur í Føroyum. Leikurin er í skapi óregluligur eins og ein ørkymlandi dreymur, ið bjóðar galdandi reglum av og støðugt myndar nýggjar samanhangir. Men undranin miðsavnar seg serliga um menniskjuni og okkara stríð við at liva upp til allar møguligar og ómøguligar skipanir, sum vit sjálvi seta á stovn og sum knýta okkum føst í ævig mynstur av meiningsleysum endurtøkum. Sjálvt um okkurt er absurd og annað heilt abstrakt, kennir áskoðarin seg lættliga aftur bæði í leitanini eftir meining og frágreiðingum, sum kunnu geva tilveruni eitt endamál, men vit kenna eisini typurnar aftur, bæði frísk og sjúk, droymarar og dekanar.
Sjálvt um leikurin hevur dreymsins brotkenda form, er søgugongdin klassisk á tann hátt, at vit fylgja einum leitandi høvuðspersóni. - Synd er í menniskjunum heldur hon Agnes, sum upplivir nógva líðing og vitloysi á foldum. Hennara himmalska sjónarmið er ein frásagnarlig gáva. Tá vit læna hennara eygu og oyru, undrast vit stórliga og føla okkum eitt sindur sum Dorothy og hundur hennara, Toto, tá tey í sangfilminum um The Wonderful Wizard of Oz mugu ásanna, at tey neyvan eru heima í Kansas longur. Teirra rannsóknarferð miseydnast, halda tey, tá tey uppdaga, at tann stóri gandakallurin er ein svikari, sum einki hevur uppá seg og sum í øllum førum ikki hevur størri lívsinnlit enn Dorothy og vinir hennara. Í veruleikanum hava tey funnið svarini í vinarlagnum válandi eftir gula steinvegnum. Í Dreymaleiki hendir nøkulunda tað sama, tá ein ávís hurð eftir mikið stríð verður latin upp og tað vísir seg, at einki er innanfyri.
Brennandi spurningurin er um tað í roynd og veru er so synd í menniskjunum sum tey sjálvi halda og um tey ikki grenja nakað nógv. Leikurin tykist bæði í skapi og innihaldi ómetaliga modernaður og relevantur hóast mong ár eru liðin síðan hann var skrivaður í 1901. August Strindberg (1849-1912) var ein merkiliga markleysur listamaður, hvørs verk fevnir um meira enn trýssinstjúgu sjónleikir og yvir tríati skaldsøgur, yrkingar og aðrar tekstir. Hann var listamálari, fekst við fotografi o.a. og sjálvandi hevur eitt so fjøltáttað kreativt flogvit síni egnu, avgjørdu hugskot til hvussu pallmyndin skal síggja út í Dreymaleiki. Handritið er eisini fult av tílíkum leikleiðbeiningum, men hesar hevur leikstjórin Ria Torgarð í fleiri førum valt frá. Scenografiskt er Dreymaleikur minimalistiskt avgreiddur og avmarkaður til lutfalsliga einfaldar leikbúnar og rekvisittir. Tað er sera skilagott, at uppsetingin tekur atlit til staðsetingina í einum rúmi, sum í skjótt hundrað ár hevur verið sjónleikarhús í okkara høvuðstaði. Tað var teknað av arkitektinum H.C.W.Torgarð og læt upp á ólavsøku í 1926. Har hava vit sæð sjónleikir, biograffilmar og har hevur mangur dansur verið í søguliga salinum, ið harumframt er visuelt markantur; reyður og gulur við nógvum hurðum. Hurðar eru grundleggjandi bæði í dreymum, men ikki minst í Dreymaleiki, so sjálvandi skal pallurin vera millum hurðarnar niðri á gólvinum, har áskoðarar plaga at sita. Tað er genialt, tá hurðarnar í byrjanini bresta aftur – og eisini tá vit síggja út í gongina, ið verður ein eyka pallur, ein lítil klaustrofobiskur kassi, har heryvirmaðurin í sjálvvaldum fjøtrum melur um beinini á sær sjálvum.
At endurgeva søgugongdina í hesum leiki er eins stór avbjóðing og tað kann vera at lýsa onkran torskildan dreym í fleiri pørtum, tí leikurin hevur ein dreymakendan bygnað, sum ikki gerst minni ørkymlandi av, at tað eru fleiri støð og stig í søguni, har okkurt hongur logiskt saman, meðan annað ikki ger. Men Agnes kemur niður á jørðina og ógvast tá um hvussu ringt øll hava tað. Á sama hátt sum eitt annað Guðs lamb, Jesus Kristus, roynir hon at ofra seg, at taka á seg alla angist og stúran og at liva sum menniskja, men tað er henni alt ov mikið, so at hon stingur í sekkin og fer sum ein onnur Nora frá bæði manni og barni. Við sær fær hon nøkur orð frá einum skapara til ein annan og eg haldi, at tað er onkrastaðni har á leið móti endanum, at tey mest hugtakandi orðini í leikinum verða søgd. Yrkjarin fregnast eftir at hoyra hvat tað ringasta var ella hvat píndi ungu kvinnuna mest meðan hon var á jørðini. Hon svarar: “Tað at vera til, at føla mína sjón kámaða av einum eyga, mína hoyrn doyvda av einum oyra, og mín tanka, mín fonlætta, ljósa tanka fjøtraðan í villiniborgum av feittsloyfum...”. -Villiniborgir av feittsloyfum er ein mest sum ov ítøkilig mynd av heilanum og hetta er yvirhøvur ein ótrúliga neyv lýsing av paradoksalu støðuni millum tað perfekta hugskotið og óperfekta veruleikan, har tankar mega flúgva, meðan likamið stendur pinnastilt. Strindberg er als ikki óstuttligur, tá hann staðfestir hvussu sansirnir (ið jú eru okkara einastu álit), onkursvegna toga støðið niður.
Vit hava innan føroyska leiklist seinastu árini sæð fleiri dømi við samstarvi millum leik og lærd t.d. sóu vit herfyri næmingar á Glasi spæla Shakespeare saman við yrkisleikarum. Hóast vit sjálvsagt gleða okkum til komandi topp-yrkisleikir á Tjóðpallinum, er tílíkt samstarv fyrimyndarligt, gevandi og neyðugt. Sjónleikur er ein ótrúliga viðkvom listagrein. Øll framførslan er eins og ein samanhangandi og spent tamburin, sum flaknar í sama sekundi ein sjónleikari er ov seinur, ov skjótur ella ivasamur við sínum replikkum ella rørslum og hennara ella hansara eygnabrá og høvuðburður ikki stemma. Sum heild er Dreymaleikur væl leiktur við góðum málsligum framburði og mær nýtist neyvan at siga, at tann smidligi og neyvi sjónleikarin Hans Torgarð er serliga formidabul í øllum sínum leiklutum ella at systurin Súsanna Torgarð somuleiðis rakar seymin á høvdið við teirri lagnutungu vaktarkonuni hvørs mytiska tol (sum í eini søgu hjá William Heinesen) ber brá av masokismu. Hin systurin, Ria Torgarð riggar somuleiðis serliga væl í tí eitt sindur speiska yrkjaraleiklutinum og Ebba Malena Debess Thomsen er yndislig, men eisini sannførandi sikkur í leiklutinum sum Agnes gudadótturin.
Dreymaleikur er ein ómetaliga fjølbroyttur leikur, sum skiftir stíl millum symbolismu og surrealismu við brigdum av lagnutungari naturalismu. Leikupplivingin er undirhaldandi við dansi og tónleiki og tað er imponerandi - eisini hvussu nógv fæst burturúr teirri einføldu scenografiini við sannførandi koreografi, ljósi, ljóði og tónleiki ikki minst. Jákup Torgarð gjørdi dreymakenda sirkustónleikin við teimum ófrættakendu vilstu tónunum, sum samla leikin og mitt í øllum eru vit í teknotransudansi í speglsólbrillum og vilja skrúva harðari frá. Leikbúnamakari er Anna Kristin Bæk, hvørs sáttliga grátónaveldi er skynsamiliga valt við atliti til koloristiska pallin. Sjónleikur er eins og filmur eitt kollektivt listaslag, so har eru nógv fólk, sum eiga rós fyri Dreymaleik (nøvnini kunnu síggjast niðast).
Samanumtikið er Dreymaleikur ein hugtakandi uppliving – stuttligt at uppliva talent, roynd sum óroynd og sum heild áhugan, ið tykist brennandi í løtuni fyri drama bæði til film og pall. Mest bilsin var eg av Búa Rouch, sum m.a. var Plakatmaðurin við høgt elskaða glúpinum, ið kortini ikki var heilt so frágera góður, sum hann helt í fyrstani (“tí at hugmyndin er meira enn gerðin – hægri enn sakin” sum Heryvirmaðurin staðfestir). Búi Rouch er kendur sum ein framúr dugnaligur dansari og koreografur, men at hann er eisini ein so fínur sjónleikari, var eg ikki greið yvir. Hann er stuttligur – tað eru lutfalsliga fá fólk og hansara upptraðkan er bæði í álvara og skemti merkt av eini vælgerandi nærveru og nerv, sum ger áskoðaran spenta at vita hvat hann nú fer at finna uppá. Skundið tykkum at keypa atgongumerki til eina av teimum fimm sýningunum, sum verða hesa vikuna.
Kinna Poulsen - Listaportal
Foto: gwenaël akira helmsdal carré
Framsýning hjá næmingum í Myndlist A á Glasi
/
Sanna Dulavík: Tekur tú tað við heim
Fríggjadagin í farnu viku var sjón fyri søgn á Glasi, at tað loysir seg at hava fingið etablerað eitt A-stig innan myndlistalærugreinina á miðnámi. Tá var ein lítil men góð framsýning við verkum hjá næmingum, sum í løtuni ganga á myndlist A. Vit hava í fleiri ár bjóðað myndlist fram á C og B-stigi, har frálæran í stóran mun snýr seg um at økja tað visuella og fagurfrøðiliga tilvitið við at viðgera og skapa myndir. Her er eitt nú myndagreining av stórum týdningi - ein førleiki, sum kann brúkast í fleiri øðrum lærugreinum. Ásannandi, at áhugin fyri list er vaksandi í samfelagnum í okkara tíð, sum javnt og samt krevur av okkum, at vit duga at týða tann dagliga myndameldurin, hava vit í mong ár ynskt at lyfta lærugreinina upp á A-stig. Hetta eydnaðist og í fjør var fyrsta holdið upprættað við myndlist á A-stigi og har snýr tað seg í stóran mun um samtíðarlistina - ta torføru, eksperimenterandi og av somu orsøk eisini ógvuliga spennandi listina í okkara tíð. Eg seti inn myndir frá framsýningini herundir. Jóannes Gaard er lærari hjá Myndlist A 24-25.
Beinta Fjallsbak: Narcissus
Ingibjørg Rosendal: Grátur
Marid Neslíð: Avdottin
Lea Hammer: Musselmalet
Lea Olivia Eldevig: Skamslidt divan
Samtíðardansur: Rannvá og Vár fingið gávugóðs
/
Seinnapartin var hátíðarhald á Fróðskaparsetri Føroya, tá ungu samtíðardansararnir, Rannvá Guðrunardóttir Niclasen og Vár Bech Árting, fingu gávugóðs úr Grunni Thorvalds Poulsen av Steinum
Í dag, 8. februar, er føðingardagur Thorvald Poulsens av Steinum, og á hesum degi á hvørjum ári verður peningagáva úr grunni hansara latin ungum listafólki fyri stuðla teirra listaligu menning og útbúgving.
Í ár varð gávugóðsið latið samtíðardansarunum, Vár Bech Árting og Rannvá Guðrunardóttir Niclasen, sum longu hava víst framúrskarandi listalig evni og framtakshug.
Blaðungar fóru tær at dansa og vísa áhuga fyri samtíðardansi sum listagrein. Síðani 2021 hevur RIVA, dansibólkurin við teimum báðum á odda, staðið fyri seks verkætlanum.
Í 2024 tóku tær tikið stig til “bydans”, ið er fyrsti føroyski samtíðardansifestivalurin, við verkum úr fleiri Norðurlondum.
Vár og Rannvá hava víst áhuga fyri útbúgving í dansi og tikið útbúgving á BA-stigi og diplomstigi, ávikavist í 2019 og 2021.
Við gávugóðsinum vil Grunnur Thorvalds Poulsen av Steinum eggja teimum til at halda fram við at útbúgva seg og menna samtíðardans sum listagrein í Føroyum.
Kelda: www.setur.fo
Røða til framsýning hjá Mariusi Olsen í Steinprent 6.februar 2025
/
IMPROMPTU – tað fær meg at hugsa um Chopin og hansara leikandi løttu, sorgblíðu klaverkompositiónir. Tað er einfeldi og dýpd. Impromptu er heitið á hesari framsýningini, sum er improviserað og spontan. Tað er akkurát eitt ár síðan Marius seinast framsýndi her – tað var tann ómetaliga vælumtókta framsýningin, tá fólk mundu farið til hendurs so ivrig vóru tey eftir at keypa. Tað var stuttligt at síggja, tí tað havi eg ikki sæð fyrr á eini grafikkframsýning – eg hugsi, at tað eru fleiri orsøkir til áhugan – tað snýr seg sjálvandi um dygd - at verkini eru áhugaverd og serlig, men er kanska eisini treytað av lutfalsliga smáu uppløgunum, sum Marius kann finna uppá at gera – ofta við unikkum royndarprentum.
Á hesari framsýningini síggja vit nýggj prent, sum Marius hevur gjørt í Steinprenti saman við Louise Aakerman Nielsen, steinprentara. Nýggju verkini hanga saman við nøkrum eldri verkum. Sum skilst var tað ikki ætlanin at gera framsýning hesa ferð, men á verkstaðnum vórðu tey so mikið eldhugað um nýggju verkini, at tey ynsktu at deila tey við okkum og tí standa vit her í dag til eina impromptu framsýning á eini spontanari fernisering. Nú árini fara at fjølgast og liðin eru sekstan ár síðani verkstaðurin flutti úr Listasavninum og fimtan ár eru síðan vit stovnaðu stuðulsfelagið Steinbrá – er tað stuttligt at minnast aftur á samrøður við Jan Andersson og hvussu spentur hann var uppá nettupp hetta at fáa møguleikan at framsýna eisini, tí so kundi mann nettupp spontant vísa smakkroyndir av øllum tí fantastiska, sum varð framleitt á verkstaðnum. Men ofta er ikki pláss, tí gallaríið er í roynd og veru nógv tað týdningarmesta av sínum slag í Føroyum og er ofta upptikið av góðum framsýningum, sum eru væl planlagdar langa tíð frammanundan.
Mann gleðir seg altíð at síggja nýggj verk hjá Mariusi Olsen, sum tulkar siðbundin myndevni á sín egna serliga hátt í myndum, ið eru einfaldar og kompleksar í senn. Hetta er list, sum er minimal og maximal alt um eina leið. Ikki sjáldan kemur okkurt fremmant element inn ímillum skoðara og myndarúm – tað kan vera ein spegling í einum rúti, ein ljósmastur, ein lampa ella ein grindil, sum leggur eitt hugsunarsamt brá niður yvir myndirnar.
Í myndaheiminum hjá Mariusi verður landslagið lýst við stórum tokka og ansi fyri skærum ljósi og litum, men eisini við einum serligum sjónarmiði, har ein ávís fjarstøða hómast millum skoðara og myndevni í myndum, sum tessvegna tykjast bæði kærleiksfullar og kular.
At skoða landslagið við fjarstøðu er jú eitt klassiskt romantiskt myndevni, har frástøðan leggur dent á okkurt slag av longsli, men eisini á eina girnd eftir at eiga hetta landslagið – tílíkan ótálmaðan grammleika uppliva vit nettupp í løtuni, nú tað í miðlinum verður tosað um at ogna sær landaøki sum Grønland og Gaza, sum var talan um gøturnar í Matadorspælinum.
Hjá Mariusi Olsen fær romantiska landslagsmyndevnið eitt modernað samtíðarligt brá til dømis tá vit síggja landslagið lýst úr erva í einari ovalari mynd sum var tað skoðað úr vindeyganum á einum flogfari. Ein ómetaliga áhugaverd mynd, sum fekk meg at hugsa um Steffan Danielsen við tí originala perspektivinum – hann málaði Nólsoynna uppi og niðri og altso eisini úr fuglaperspektivi. Hetta prentið hjá Mariusi er jú sera einfalt. Vit síggja niður yvir Koltur, sum liggur hvít og svørt í djúpbláa sjónum – I sjálvum sær er Koltur eitt so mikið dyrkað myndevni í føroyskari list, at vakra oyggin næstan í sjálvum sær er ein myndlistalig klisjé, men hetta er so ein heilt øðrvísi Koltursmynd – tí hvat er tað, vit síggja? Er tað hol í pappírinum. Tað er eyðkent fyri listamannin at uppstiga pappírið, so at tað ikki bara er tilfarið, sum myndin er prentað á, men at tað eisini fær leiklut sum týdningarmikil partur av myndevninum. Ein fløta av tómleika, sum ikki er tóm, men gevur ímyndina av einum rúmi ella eini rammu og í hesum førum er tað plastikktilfarið, sum er rundan um vindeyguni í flogfarinum og sum vit øll kenna so ómetaliga væl.
Marius Olsen er ein av teimum heilt fáu av okkara listafólkum, sum hevur halgað seg listaliga til grafikkin. Tessvegna er hann tøkniliga serliga væl fyri at útinna síni hugskot í verki. Hesin dugnaskapur, tann stóri tekniski kunnleikin er tó ikki tað, sum hansara verk primert snúgva seg um, men ein førleiki, sum ger hann føran fyi at náa listaliga á mál ferð eftir ferð. Hjartaliga til lukku við flotta avrikinum, Marius og tit í Steinprenti. Takk fyri.
Kinna Poulsen
Kvøldaropið í Listasavni Føroya: Sansaligheit og empati í politiskari list v/ Jóhan Martini Christiansen og Maritu Dalsgaard
/
Hóskvøldið 13. februar kl. 19.30 verður listafólkaprát við myndlistamannin Jóhan Martin Christiansen og leiklistakvinnuna Maritu Dalsgaard.
Prátið tekur útgangsstøði í verkinum "Jeppe svevur" eftir Jóhan Martin Christiansen, sum í løtuni er partur av serframsýningini "Træðrir". Prátið fer at snúgva seg um, hvussu list kann verða við til at menna vitan og skapa kensluliga fatan og empati. Bæði Jóhan Martin og Marita arbeiða nevniliga við evnum, ið eru politisk og sansalig um somu tíð. Marita Dalsgaard leikstjórnaði í 2023-24 leikin “Lortið” (La Merda) eftir Christian Ceresoli.
Í hesum báðum verkunum "Jeppe svevur" og "Lortið", bjóðar nakni kroppurin okkum inn í eitt intimt rúm, ið ikki er seksualiserað. Verkini kunnu setast í ein feministiskan og LGBTQ+ kontekst og leggja upp til samrøðu um leiklutin hjá politisku listini - í dag eins og í føroyskari listasøgu.
Listasavnið letur upp kl. 19 og høvi verður at síggja framsýningina "Træðrir", áðrenn listafólkaprátið byrjar kl. 19.30. Eftir listafólkaprátið ber til at seta spurningar. Kirstin Helgadóttir verður orðstýrari.
Hetta er fimta tiltakið í einari røð av tiltøkum, ið Listafelag Føroya skipar fyri í samstarvi við Listasavn Føroya.
Tiltakið er ókeypis, og øll eru vælkomin.
IMPROMPTU - Marius Olsen sýnir fram í Steinprenti
/
Samanborið við januar og hansara troyttandi, slunkna og rutineraða endaloysi, er eitt sindur betur skil á februar ha? Tá mann hevur ráð at keypa sær ljósareyðar tulipanir og so er hann stuttur, februar, men eisini á tremur av teknum í sól og mána umframt einum merkisverdum vilja til ljós og hita. Leggja vit aftrat, at februar eyðsýniliga er tíðspunktið, tá Marius Olsen sýnir fram sína list í Steinprenti, ja so er líka við, at februar gerst ein yndismánaði. Tað er akkurát eitt ár síðan Marius hevði sína sera fagnaðu serframsýning í Steinprenti og aftur hesa ferð fer hann at framsýna spildurnýggj verk, sum hann hevur prentað á verkstaðnum hesar seinastu 3 vikurnar. Sum skilst var tað ikki meiningin at gera framsýning á hesum sinni, men í Steinprenti eru tey á verkstaðnum so eldhugað um nýggju verkini, at tey vilja deila tey við okkum og bjóða øllum at vera vælkomin til eina impromptu framsýning, eina spontana fernisering hósdagin 6.februar klokkan 17-18. Mann gleðir seg altíð at síggja nýggj verk hjá Mariusi Olsen, sum tulkar náttúruna á sín egna serliga hátt í myndum, ið eru einfaldar og kompleksar í senn. Hetta er list, sum er minimal og maximal alt um eina leið. Í hesum myndum verður landslagið lýst við stórum tokka og ansi fyri ljósi og litum, men eisini við einum serligum sjónarmiði, har ein ávís fjarstøða hómast millum skoðara og myndevni í myndum, sum bæði tykjast cool og kærleiksfullar. At skoða landið við fjarstøðu er klassiskt romantiskt myndevni, sum í myndini omanfyri fær eitt modernað brá, tí landslagið er lýst úr erva í eini ovalari mynd sum var tað skoðað úr einum flogfari. Marius Olsen er ein av teimum heilt fáu listafólkunum, ið hevur halgað seg listaliga til grafikkin. Tessvegna er hann tøkniliga serliga væl fyri at útinna síni hugskot í verki, tann dugnaskapurin er ikki tað, sum hansara verk primert snúgva seg um, men ein førleiki, sum ger hann føran fyri at náa síni listaligu mál.
Kinna Poulsen
Nýggjur stjóri á Tjóðpalli Føroya
/
Fríggjadagin kom loksins hvítur roykur úr Leiklistaráðnum og boð um, at eftirstundaði nýggi stjórin í Tjóðpalli Føroya er settur. Sambært tíðindaskrivinum er nýggi stjórin norðmaður úr Oslo og eitur Harald Thompson Rosenstrøm. Hann hevur útbúgvingar og royndir, men ikki innan føroyska leiklistaøkið – har er hann eitt óskrivað blað. Hann er 38 ára gamal og útbúgvin sjónleikari á Moscow Art Theatre School í Moskva undir leiðslu av Kirill Seebrennikov. Harald Thompson Rosenstrøm hevur lisið búskap og leiðslu á BI í Noregi og hevur eina Masterútbúgving innan filmshandrit frá TAMK í Finnlandi. Síðani 2022 hevur Harald Thompson Rosenstrøm arbeitt sum listarligur leiðari millum annað á leikhúsinum Vabalava í Estlandi og áðrenn hetta var hann rektari á leiklistarligum fólkaháskúla í Noregi í 5 ár. Hann hevur eisini starvast sum sjónleikari og leikstjóri á leikhúsum í Noregi, Russlandi, Frakland, Estlandi og Kosovu, umframt undirvíst innan sjónleik.
Harald Thompson Rosenstrøm byrjar sum stjóri á Tjóðpallinum 1.apríl og fær úr at gera við eitt nú at fáa eitt føroyskt tjóðleikhús til veruleika - tað hevur sum kunnugt verið avtalað og staðsett upp til fleiri ferð uttan at avtalurnar hava hildið. Týdningarmesta uppgávan hjá nýggja stjóranum verður kortini at geva yrkisleiklistini her á landi best møgulig kor okkum øllum at gagni. Tí má hann savna leiklistaøkið, ið alt ov leingi hevur verið syndrað. Tað merkir í roynd og veru, at hann sum skjótast skal fáa fatur á teimum av okkara bestu leikarum og bólkum, sum hava rikist runt og spælt sjónleik allar hugsandi og eisini óhugsandi støð. Teimum skal hann bjóða inn á gólvið í fínustovu, tí ja, enn er leiklistaliga fínastovan hjá okkum á Meiarínum í Havn har Føroya einasti alment fíggjaði tjóðpallur heldur til. Harumframt verður avbjóðingin at geva Tjóðpallinum ein greiðan, skilagóðan og viðkomandi leiklistaligan profil og yvirhøvur at mynda virknasta og besta leiklistastovnin í norðuratlantshavi bæði úteftir og innanhýsis. Vit bíða alspent og ynskja nýggja stjóranum hepna hond við stóru uppgávuni. Ætlanin var, at nýggi stjórin skuldi taka við 1. februar, men av tí at hann ikki byrjar fyrr enn 1. apríl, hevur Leiklistaráðið gjørt av at leingja við núverandi stjóran, Jenny Petersen, fyribils í ein mánað til 1. mars.
Í Leiklistaráðnum eru Rønn Eliasen, forfólk, vald av landsstýriskvinnuni (frá oktober 2024), Margretha Nónklett, forfólk, vald av landsstýriskvinnuni (til juli 2024), Benjamin Gaasedal, valdur av landsstýriskvinnuni, Vár Berghamar Jacobsen, eftir tilmæli frá Leikarafelag Føroya (frá juni 2024), Durita Dahl Andreassen, eftir tilmæli frá Leikarafelag Føroya (til juni 2024), Arnfinnur Nesá, eftir tilmæli frá Meginfelag Áhugaleikara Føroya, Ria Tórgarð, eftir tilmæli frá Listafólkasambandi Føroya, Heini Gaard, eftir tilmæli frá Tórshavnar býráð, Barbara Hentze í Stórustovu, starvsfólkaumboð fyri Tjóðpall Føroya.
Kinna Poulsen
Pauli í Sandagerði sjeyti
/
Í dag fyllir Pauli í Sandagerði hálvfjers ár. Leif Hansen, formaður í Kórsambandi Føroya hevur skrivað honum hesa heilsan:
Tónaskaldið og kórleiðarin Pauli í Sandagerði 70 ár – ein heilsan.
Í dag fyllir eitt av okkara størstu tónaskøldum runt. Pauli í Sandagerði var tann fyrsti endurnýggjarin av føroyskum kórtónleiki. Hansara tónleikaverk frá 1970’unum og frameftir bóru boð um eina nýggja tíð og aðrar tónar enn fólk vóru von við.
Pauli varð føddur 28. januar 1955 í Havn. Hann tók læraraútbúgving frá Jonstrup Seminarium og Føroya læraraskúla og var í Nógv ár lærari í Eysturskúlanum. Tað var eisini í Eysturskúlanum at Gentukórið varð stovnað fyrst í 80’inum. Kórið menti seg nógv og varð saman við gentukórinum í Fuglafirði at rokna sum eitt ótrúligt framstig fyri kórsang í Føroyum. Fyrst í 90’unum bleiv kórið betur kent sum Cantabile og var til tíðir broytt til blandað kór.
Føroyskur tóni
“Tað upprunaliga ljóðið í traditionellum føroyskum sangi hevur givið tónaskaldinum íblástur. Vit skula leita aftur í tíð, aftur til ljóðið sum myndaði tað andaliga og tað verðsliga lívið hjá teimum, sum í Føroyum búðu.” Soleiðis stendur skrivað um tónleikin hjá Paula í Sandagerði á húsanum til fløguna Tonglabeiggi, sum kom út í 1998 (mín umseting úr enskum). Men hvørjir lutir í føroyskum andaligum og verðsligum sangi hava ávirkað tónleikin hjá Paula? Ímyndin av einum serligum føroyskum tóna, eisini í nútíðartónleiki, hevur í Føroyum eins og aðrastani útgangsstøði í eini hugsan um, at tað er ein ella annar samanhangur millum tann nýggjari tónleikin og tann siðbundna føroyska tónleikin. Tann føroyski tónin og harvið eisini tann nýggi føroyski tónleikurin skal onkursvegna innihalda somu autentisku drøg, sum vit halda, at kvæðini og sálmasangurin innihalda. Brúkið hjá Paula í Sandagerði av fólkatónleikaligum drøgum muga sigast at byggja á eina individuella tulking. Tí er ikki lætt at vísa á ein beinleiðis samanhang millum føroysk fólka- og/ella kirkjutónleikalig brá og tónleikin hjá Paula. At flestu løg og melodilinjur hjá Paula eru í moltónart, kann tykjast merkisvert og er tað kanska her at ein lutur til at skilja samanhangin millum ljóðið í traditionellum føroyskum sangi og tónleikinum hjá Paula liggur.
Tónleikurin úr Sandagerði
At Pauli longu tíðliga í sínum tónleiki fer frá einfaldu strofisku kompositiónini til gjøgnumkomponeraðar kompositiónir meti eg at verða beinleiðis ávirkað frá danska tónaskaldinum Vagn Holmboe. Fleiri dømi eru um at Pauli leitar sær íblástur frá Holmboe tá um satsbygnað ræður. Líkheit er til dømis at síggja í formi og bygnaði í Øens kirkegård hjá Holmboe og frálíka Heystkvøld í Havn hjá Paula. Men tónleikurin hjá Paula í Sandagerði ber frá fyrsta degi brá av orginaliteti. Melodiurin er berandi element í tónleikinum. Eg haldi, at tað melodiska uppfinningarsemið, sum vit síggja í tónleikinum hjá Paula, ikki finnur sín líka í Føroyum. Í fyrstu sangunum, sum vóru skrivaði í 1970’inum liggur melodiurin oftast í sopranrøddini, men í seinni verkunum kemur melodiska hugflogi hjá tónaskaldinum fram í øllum røddum. Somuleiðis kann ein persónlig kompositorisk menning hómast; frá einfaldum sangum til kompleksar kompositiónir. Tónaskaldið flytir seg, so at siga, frá fólksligum kórsangi (t.d. Á Grækarismessu 1978) til meira kompleksan listarligan tónleik (t.d.Goymi eg minni 1989).
Tó at Pauli nógvu seinastu árini hevur búð og virka í Danmark, so vitjar hann ofta heim til Føroyar at framføra tónleik. Seinast í november í fjør tá verkið Dropi er tú – ein sangur um lívið, varð framført í Løkshøll.
Vónin er at Pauli framhaldandi fer at skriva tónleik og at kór í Føroyum eisini framføra hansara tónleik.
Vegna Kórsamband Føroya vil eg ynskja tær hjartaliga til lukku á føðingardegnum.
Leif Hansen, formaður
Knud Odde sjeyti
/
Í dag 25.januar fyllir listamaðurin Knud Odde sjeyti ár. Knud Odde var fyrst kendur í tónleikahøpi frá bólkinum Sods, sum seinni kallaðist Sort Sol, har hann var basspælari og tónaskald, og sjálvt um hann í nógv ár hevur verið myndlistamaður at kalla burturav, hevur tónleikurin verið har - hann hevur eitt nú givið fleiri vinylplátur út m.a. En sommernat i Tórshavn. Hann hevur verið partur av føroyskari samtíðarlist í hesari øldini á tann hátt, at hann hevur arbeitt í Steinprenti fleiri ferðir og framsýnt bæði har og í Norðurlandahúsinum.
Tað er ikki minst hansara portrettmynd av Steffani Danielsen, sum stendur eftir sum eitt av høvuðsverkunum, ið er komið burtur úr á verkstaðnum í Steinprenti. Steffan var á so mangan hátt serstakur og ein einari í føroyskari list. Tað sama er Knud Odde, sum eisini myndevnisliga hevur stóran áhuga fyri teimum, sum á onkran hátt skara framúr og skilja seg úr mongdini. Hann hevur skapað ógloymandi portrettmyndir av t.d. Herman Bang, Rainer Maria Rilke, Patti Smith, Gunnar Ekelöf og mongum øðrum listafólkum – ikki minst bókmentaligum úrmælingum. Framsýningin, sum Knud Odde hevði saman við svenska listamanninum Jan Håfstrøm í Norðurlandahúsinum í 2011 Kosmisk Sömngångare við Inger Smærup Sørensen sum kurator, tók støði í teirra felags áhuga fyri yrkjaranum Gunnar Ekelöf.
Undirritaða fekk heiðurin av at vera ein av teksthøvundunum í flottu bókini Luna Convento, sum varð givin út tá framsýningin við sama heiti var á Sophienholm og Vendsyssel Kunstmuseum – tað var í 2016. Tíðin gongur óluksáliga skjótt. Liðin eru longu fimtan ár síðan Steffan Danielsen-portrettið var til og litografiski steinurin við portrettinum hevur framvegis sítt heiðurspláss á hillini á verkstaðnum í Steinprenti. Tað er ein framúrskarandi mynd av Nólsoyarmálaranum, sum hyggur gjølloygdur út úr myndini. Strikan er tann eyðkenda bylgjandi fagra hjá Knud Odde. Tær seinastu framsýningarnar hjá honum, eg havi havt ta fragd at uppliva eitt nú í Banja Rathnov Galleri í Studiestræde í Keypmannahavn, hava verið meira einfaldar uttan tær nógvu bókmentaligu tilsipingarnar. Huglagið kann framvegis kennast sorgblítt eins og ansurin fyri tí ornamentala framvegis er merkisverdur. Men tað snýr seg nógv um vakurleikan í tí einfalda. Tað dekorativa í einum útsýni, tað sigandi í tómleikanum, tað monumentala í einseminum, tað neyva í einum litflata – hesin listaligi framburður er ikki merktur av stórum armrørslum og kollveltingarhuga. Hetta er innilig og vøkur list, merkt av stórum tokka til lívið og listina. Hjartaliga til lukku Knud Odde.
Nevndin fyri Mentanargrunnin vald av nýggjum
/
Sirið Stenberg, landsstýriskvinna í almanna- og mentamálum, hevur sett nýggja nevnd fyri Mentanargrunnin fyri komandi fýra árini.
Almanna- og Mentamálaráðið: Sambært kunngerð nr. 109 frá 21. september 2000 um Mentanargrunn Landsins verður grunnurin stjórnaður av nevnd við fimm limum og fimm varalimum, sum landsstýrismaðurin í mentamálum tilnevnir.
Tveir nevndarlimir og tveir varalimir skulu tilnevnast eftir tilmæli frá Listafólkasambandi Føroya. Sambært § 3 í løgtingslóg nr. 84 frá 17. mai 2000 um Mentanargrunn Landsins tilnevnir landsstýrismaðurin forfólk og næstforfólk. Sambært somu lógargrein skal nevndin hava breiða samfelagsliga og mentanarliga umboðan.
Nevndin er mannað soleiðis
Limir:
Hedvig Westerlund-Kapnas
Ivan Hentze Niclasen
Brynhild Næs Petersen
Kinna Poulsen
Hans Torgarð
Varalimir:
Paula Gaard
Dánial Hoydal
Birgir Kruse
Sólvá Svartafoss
Nicolaj Falck
Hedvig Westerlund-Kapnas verður forfólk og Ivan Hentze Niclasen verður næstforfólk.
Á fundi 20. januar 2025 hitti Sirið Stenberg, landsstýriskvinna, nývaldu nevndina. Landsstýriskvinnan staðfesti, at munandi størri umsiting er flutt til Mentanargrunnin, t.e. at filmsstuðulin er lagdur til grunnin at umsita, umframt nýggju játtanina til framleiðslu av føroyskum tilfari til børn og ung.
Landsstýriskvinnan ynskti nýggju nevndini blíðan byr.
Ein góð byrjan
/
Samstarvsavtalan millum Tjóðveldi, Javnaðarflokkin og Borgaralistan varð løgd fram í dag. Tað, sum verður sagt í hesum skjali um mentan og list avdúkar, at meirilutin í Tórshavnar Býráði er greiður yvir týdningin, sum hetta økið hevur fyri ein høvuðstað og tað er gott – ikki minst tann síðsta staðfestingin. Vónin er framhaldandi ljósagrøn og á tremur av stórfingnum leiklistadreymum.
Í avtaluni stendur um mentan og list:
Ein livandi høvuðsstaður hevur eitt ríkt mentanarlív
Í høvuðsstaðnum er altíð okkurt mentanartiltak at fara til – konsertir, listaframsýningar, sjónleikur, festivalar, fyrilestrar. Allar hesar upplivingarnar eru við til at gera høvuðsstaðin livandi og spennandi. Sum høvuðsstaður vilja vit framhaldandi ganga fremst á mentanarøkinum og styrkja um føroyska mentan, list og um føroyska málið.
Samgongan vil virka fyri betri arbeiðsumstøðum hjá okkara skapandi listafólki, tá ið talan er um arbeiðshøli, høli til venjingar, framførslur og framsýningar.
Ferð verður nú sett á Býarsavnið í Gamla hospitali. Tað skal framtíðartryggjast og verða ein mentanarperla í fremstu røð.
Kommunan skal fara í virkið samstarv um at fáa barndómsheimið hjá Williami Heinesen, heiðursborgara í býnum, til eitt savn, so fólk kunnu síggja, hvar víðagitni listamaðurin skapti síni stóru listaverk.
Mentanarpolitikkurin skal orðast, sum leggur greiðar ætlanir og mál fyri mentan og list í kommununi, herundir stuðul.
Musikkskúlin verður umvældur og ein langtíðarætlan verður gjørd fyri Hátún. Tilboðini hjá Musikkskúlanunum skulu víðkast í bygdunum.
Vit vilja arbeiða fyri at betra atgongdina til mentan og list. Tað veri seg við tilboðum í dagstovnum, skúlum og atkomu til ljóðføri og onnur mentanartilboð, eitt nú undirvísing í myndlist og leiklist.
Tórshavnar kvøldskúli, sum bjóðar alskyns spennandi og mennandi tilboð, skal hava betri karmar.
Høvuðsstaðarkommunan skal framhaldandi stuðla øllum søvnunum í kommununi. Tjóðleikhúsið verður viðgjørt, og ein staðseting í høvuðsstaðnum verður vald.
Kinna Poulsen
Vælumtókt opera
/
Tað er ikki gerandiskostur, at ein nýggj føroysk opera verður framførd – ei heldur er tað á hvørjum degi, at føroyski operasangarin, Rúni Brattaberg framførir í Føroyum. Men júst hetta hendir í hesum døgum í Varpinum í Klaksvík, har Rúni Brattaberg stendur á palli saman við dansarunum Rannvá Guðrunardóttir Niclassen og Sigurði Edgar Andersen í operu eftir Sunleif Rasmussen um Regin Smið. Móttøkan av verkinum higartil hevur verið serstakliga positiv. Rachel Einarsson skrivar á klassiskbureau.com um byrjanina, at hon er framúr “Vit fáa eina fantastiska byrjan við Rúna Brattaberg. Stillisliga fer hann inn á tann svarta pallin. Hann tekur tað stóra svørðið úr amboltinum, lyftir tað upp. Heldur tí í útstrektum ørmum oman fyri høvdið. Alt er stilli. Og myrkt. Øll í salinum bíða. Og so sveiggjar hann svørðið tungt og næstan róliga niður á ambolið framman fyri sær. Og slagið móti amboðinum ger eitt risa afturljóðandi ekkó í høllini. Eitt ekkó, sum við eyka ljóðforsterking og effektum boðar frá álvarsliga huglagnum á gandakendan hátt..” – Rúni Brattaberg verður nógv róstur sum tann, ið ber krevjandi leiklutin sum frásøgumaður, sum er á alla tíðina og sum passar perfekt til leiklutin. Kendi danski tónleikarin Sigurd Barret hevur eisini viðmælt operuna hjá Sunleif Rasmussen, sum hann skýrir “heilt fantastiska” – Barret skrivar: “Rúni Brattaberg syngur gigantiska partin sera sannførandi, og kompositiónin er frá fyrsta til seinasta tóna spennandi, rørandi, skelkandi og lokkandi. Ensemble Aldubáran spælir sannførandi krevjandi partiturin, og visuelt bera dansararnir Rannvá Niclassen og Sigurð Andersen okkum inn í harðligu norðurlendsku forsøguna. Operan er eitt magiskt ljós í myrkari tíð, sum dregur træðrir frá eini myrkari og brutalari fortíð til eina skaldsliga og vónríka framtíð. Tónleikurin og ikki minst mongu spennandi løgini eru so lokkandi, at tey fara at halda seg leingi í hjartanum. Eg viðmæli øllum at fara til operuna, sum vónandi eisini finnur veg á altjóða pallin, ikki minst Danmark, tí hetta meistaraverkið hevur tað uppiborið.”
Regin smiður er onnur operan, ið Tjóðpallur Føroya setur á pall. Sunleif Rasmussen skrivaði eisini ta fyrru, Í Óðamansgarði, ið var pallsett í Føroyum í 2006 og í Íslandi í 2009. Regin smiður, varir umleið 1 tíma og 15 minuttir. Ein eykasýning er eftir leygarkvøldið 4.januar.
https://www.atgongumerki.fo/2820451/regin-smidur
ORKESTURLEIÐARI
Norbert Baxa
ENSEMBLE ALDUBÁRAN
Ernst Remmel, trompet
Maria Wang Reinert, trombon
Jóhannes Andreasen, klaver
James Goodwin, slagverk
Liz Gilliver, slagverk
Listaárið 2024
/
Ársins síðsta dag nýta vit høvið at líta aftur á eitt hendingaríkt listár. - Tá mann sum undirritaða hevur livað sín fyrsta part av tilveruni í 20. øld, fáa mest sum øll árstøl í 21.øld ein ikki sørt futuristiskan klang og tað hóast vit nú eru komin ein heilan fjórðing inn í hesa øldina, sum tessvegna ikki longur er “nýggja øldin”.
Hetta komandi árið, 2025 sær fyribils eitt sindur myrkt út í sjónarringinum við áhaldandi kríggi í Ukraina og Gaza og Donald Trump í hvítu húsunum í Washington, sum aftur er farin at møsna um at fáa Grønland inn undir USA. Yvirhøvur krevjast serstakliga sterkir nervar til tess at fylgja við í tíðindastreyminum, sum stendur í skerandi andsøgn við tað, sum um jólini hevur verið staðfest og endurtikið upp í saman, at tað er friður á jørð og í menniskjum góður tokki. Fyrr í vikuni boðaðu miðlarnir frá, at ísraelar hava bumbað síðsta sjúkrahúsið í Gaza – álvaratos, hvat hugsar mann fyri sær? Í Ukraina siga tey, at har um leiðir verða norðurkoreanskir hermenn tiknir av døgum av sínum egnu russisku arbeiðsgevarum. Mann veit ikki hvørjum mann skal trúgva, men har var ein mynd av einum norðurkoreanskum hermanni - einum blaðungum drongi í einum helviti av einum kríggi, sum einki hevur við Norðurkorea at gera – tað tykist so ófatiliga ræðuligt alt, at tað mest minnir um krígsmyndirnar, sum ekspressionistisk listafólk manaðu fram fyri hundrað árum síðani t.d. Náttin hjá Max Beckmann, ið tekur saman um krígsræðuleikan, sum altíð rakar tey óseku meinast. Í Gaza eru nú meira enn 44.000 menniskju dripin harav 70% eru kvinnur og børn. Útvarpið nevndi, at Ukraina og Russland hava býtt um krígsfangar. Ein siviliserað gestus, sum næstan tykist margháttlig í eini krígsstøðu – tí kunnu tey býta um so og so nógvar krígsfangar, máttu tey eisini kunna býtt um so og so nógv deyð og í sama viðfangi gjørt eina æviga friðaravtalu.
Tað er mítt nýggjársynski.
Framsýningar
Nei, tað er ikki so merkiligt, at stríð og órættvísi hevur verið í miðdeplinum innan listina í ár og at politiskt og yvirhøvur samfelagsligt tilvit hómast í nógvum listaverkætlanum. Hetta hevur verið galdandi eitt nú á ársins Whitney- og Venesiabiennalu í New York og Venesia, men eisini á framsýningum í Listasavninum her í Havn t.d. Træðrir, har Alda Mohr Eyðunardóttir brúkar sín part av framsýningini til tess at varpa ljós á føroyska abortmálið. Eitt mál, sum eftir øllum at døma krevur, at mann rópar nokk so hart um nakað skal henda. Listaverkið, “Ein roynd ikki at skriva í klombrum” er í skapi sum ein stórur lágur rektangulerur pallur við einum teksti, ið er prentaður á eitt gjøgnumskygt pergament, sum liggur eins og ein dúkur omaná pallinum. Uppsetingin (men ikki innihaldið) minnir eitt sindur um verkið Kith and Kin hjá Archie Moore í australsku paviliongini í Venesiabiennaluni. Træðrir við Maibritt Marjunardóttir, Aldu Mohr Eyðunardóttir, Jóhan Martini Christiansen og Randi Samsonsen er enn at síggja á Listasavninum og verður hervið viðmælt. Á Listasavninum hevur virksemið í ein ávísan mun verið ávirkað av, at gamli Listaskálin er undir umbygging, men áðrenn farið var í gongd við hetta arbeiðið, var framsýningin Likam at síggja – tann síðsta av temaframsýningunum, ið eru skipaðar eftir ætlan frá fyrrverandi leiðaranum. Eisini var framsýning við verkum hjá feðgunum Tróndi og Brandi Patursson. Tað, sum eg bleiv mest spent av á framsýningini var vakra røðin við gyltum glasverkum hjá Brandi Patursson við heitinum, Speglingar. Røðin er eitt framhald av eini slóð, sum vit hava upplivað á framsýningum í Víngarðinum og Listaskálanum, men hesar glasmyndirnar sýnast meira subtilar, djúptøkar og sannførandi. Tær sláa ein nýggjan tóna í einum verki, sum vit veruliga vóna at uppliva meira av.
Í ummæli av framsýningini, sum Bárður Jákupsson læt upp 17.februar í Müllers Pakkhúsi segði eg m.a: “Tað er hvørki hóvsemi ella afturhald, ið kemur einum til hugs, tá mann skal lýsa Bárð Jákupsson. Hann er stórtøkin við stórum armrørslum. Á framsýningini vóru meira enn hundrað myndir og tað er á ein hátt ov nógv. Tað er ikki fyrstu ferð eg á eini framsýning hjá Bárði Jákupsson havi hugsað, at listamaðurin yvirtrumfar seg sjálvan og at framsýningin hevði verið betri um mann valdi nøkur verk burturúr mongdini og framsýndi tey. Hinvegin er spurningurin um ikki júst tað rúgvusmikla er eitt lyndiseyðkenni hjá Bárði Jákupsson? Hansara framsýning er ein sonn listalig tour de force, ið bæði fevnir tað ógvusliga og tað ekspressiva í koloristiskum oljumálningum og tað inniliga og vakra í ljósfylltum vatnlitsmyndum”.
Í Norðurlandahúsinum var í februar framsýning við móður og soni, tá tey bæði Barbara í Gongini og Hauge í Gongini Djernis lótu upp framsýning saman, ið flættaði saman list og design. Av framsýningum, sum skara framúr í huganum er ein hjá Christopher Wool í New York eins og tann hjá Käthe Kollwitz á MoMA var einastandandi. Pierre Huyghe í Venesia og so SÚGA hjá Hansinu Iversen, sum eg upplivdi í Bonne Espérance, gallarínum í Keypmannahavn hjá listamanninum Jóhan Martini Christiansen. Framsýningin hjá Anný Djurhuus Øssursdóttir, TIME OUT OF TIME – A Silent Drama í Listasavninum var ikki stór, men eitt listaligt hæddarpunkt kortini - ein hárhvøss og konsekvent installatión við surrealistiskum flogi - at síggja til minimal, men við somu dýpd og effekt sum ísfjallið, ið á sinni lá og bíðaði eftir Titanic í kúrrum nærri-mín-Guð-til tín-bláum myrkri. Í einum kliva var ein veggur settur upp við tveimum lyklarholum. Kagaði tú gjøgnum tey, sást tú filmar av lutum og innbúgvi í rúmum í dukkuhúsum. Á eystara vegginum hingu síðar, hvítar gardinur allan vegin frá loft til gólv inn í tað næsta rúmið, har ein veggur eisini var settur upp við tveimum veggjalampum. Tað var ikki stórt meira enn hetta og kortini sera relevant og gjøgnumhugsað framsýning - eisini tilfarsliga.
Í Gamla Seglhúsinum í Klaksvík hava framsýningar verið hjá m.a. Heiðriki á Heygum, Heðini Kambsdal, Silju Strøm og Tróndi Patursson og í Gallarí Havnará var í juni ein einastandandi vøkur framsýning hjá Zachariasi Heinesen, har eg hitti listamannin. Framman fyri einari klassiskari ZH-mynd av Mykinesbygd nevni eg gylta ljósið í myndunum seinnu árini, har listamaðurin í stóran mun er farin at dyrka mótsetningslitparið gult og violett. Myndin av bygdini fær eina gyllta glæmu, sum uppá meg virkar bæði sorgblíð og lívsfegin við varhuga um myrkrið men sterkum vilja til ljós - myndin er dynamisk, men javnvigar. Tað er sum í onkrum sálmi hjá Kingo, ið aftaná at mála fram alt møguligt myrkur og fortapilsi leiðir okkum fram til tað góða og gevur mær enn eitt høvi at brúka eitt yndissitat hjá Williami Heinesen um hvussu ljósið vinnur á myrkrinum. “Solen skinner paa vaagens vestlige side. En vidunderlig morgen! De smaa støvede og skimlede pakhusruder fører en haabløs kamp for at holde solskinnet ude. Men det er dem for overmægtigt. Det har godhedens sejrrige vælde i sig, det tøer dem op med samt deres grønne mug og teologiske edderkoppespind, ligesom den gode handling tilintetgør smaa menneskers rænker og nederdrægtigheder (s.199 De fortabte Spillemænd).
Steinprent
Eisini í Steinprenti var nógv virksemi og fleiri góðar framsýningar við Hanna Bjartalíð, Torbirni Olsen, Anker Mortensen, Hansinu Iversen og Mariusi Olsen. Liðin eru 30 ár síðan Marius Olsen og Jan Andersson samstarvaðu á fyrsta sinni. Um mann er so heppin, at hava verið til staðar meðan Marius hevur arbeitt á verkstaðnum, hevur mann upplivað tað serliga spenta huglagið, sum ræður beint áðrenn síðsta prentiumfar, tá seinasti liturin fullførir prentið. Tað er fantastiskt og ongantíð av handahógvi merkt hjá hesum annars suverent tekniskt kompetenta og roynda listamanninum. Í eini grein havi eg lýst Marius Olsen sum eitt slag av einum missing link ella millumfiguri í føroyskari list. Hann er antin elst av teimum yngru ella yngst av teimum eldru. Hvussu er og ikki er hann listamaðurin, sum helt fast í landslagnum, men gav tí eina meta-listaliga viðgerð í myndum, ið gera vart við, at okkurt slag av frástøðu er komið millum okkum og náttúruumhvørvið. Tað er ein frástøða, sum Marius lýsir myndevnisliga við at seta inn speglingar og myndir av menniskjaframleiddum lutum, lampum, grindlum og klokkum í landslagið. Hesar myndir seta sær sjálvum og áskoðaranum spurningar, tær aktivera okkum, sum hyggja, og eru sjáldan eintýðugar.
Hansina Iversen
Onkrar framsýningar eru planlagdar fleiri ár áðrenn tær lata upp, meðan aðrar eru meira spontanar. Framsýningin hjá Hansinu Iversen, sum læt upp í Steinprenti í september var av tí seinna slagnum og ein framsýning, sum tók áskoðaran á bóli av tí, at mann ikki hevði væntað so nógv. Tað vóru ikki minst teir báðir stóru málningarnir á framsýningini, sum komu óvart á. Koloristiskt og formliga eru teir garvillir við avgjørdari og sera væl eydnaðari nýtslu av spraymáling, sum sparkar nýggjan dynamikk í málaðu strokini og formarnar við assosiatiónum til okkurt vilt og stórbýarkent. Samstundis eru myndirnar framúr væl komponeraðar við ansi fyri litum og fyri figur/grund lutfallinum millum litløgini. Her henda nógvir mótsetningar, tá tveir ymiskir litheimir hittast; ein hóligur jarðlittur og ein villari spektrallittur litheimur. Men sjálvt um stórur munur somuleiðis er millum kompaktu skapini í undirlagnum og tey dansandi luftigu, frítt fabulerandi sporini av málningapenslinum ella frá spraydósini, tykjast myndirnar visuelt samanhangandi. Eingin ivi er um, at royndirnar innan steinprentstøknið, har arbeitt verður við fleiri løgum, hevur ávirkað og sett sítt fótafar í málningarnar hjá Hansinu Iversen.
Á ólavsøku vóru tvær sera væl vitjaðar framsýningar í Steinprenti á Skálatrøð. Í gallarínum niðriundir var framsýningin Omanfyri Eikilund við verkum hjá Anker Mortensen og uppiá var framsýningin Fog Swept Cargo – Føroysk list í New York t/r við verkum eftir Rannva Kunoy, Hansinu Iversen, Jóhan Martin Christiansen, Tórodd Poulsen, Aldu Mohr Eyðunardóttir, Hanna Bjartalíð og Randi Samsonsen. Tað var ein tillagað framsýning við teimum flestu av listaverkunum, sum vóru við á listaframsýningini Fog Swept Cargo – Art from the Faroe Islands, sum var í Scandinavia House í New York frá apríl til juli í ár. Undirritaða kurateraði framsýningina, ið var partur av føroyskum mentanarátaki, sum Uttanríkis- og vinnumálaráðið og Almanna- og mentamálaráðið fyriskipaðu saman við Visit Faroe Islands. Føroyska listin varð væl móttikin í New York millum teir mongu áskoðararnar, ið komu til upplatingina. “Shifting light & Color” var yvirskriftin á eldhugaða ummælinum hjá Kathleen Cullen, sum m.a. skrivaði: “It is the curators hope that the viewer notices a great joyful light, especially light in the dark, but also a melancholic feeling of volatility and exposure and a sense of being alert to what is approaching on the horizon. Fog Swept Cargo exhibition begins with a wall poem by Tóroddur Poulsen along with one of his works from the STEINPRENT (the Faroese word for stone lithography) the workshop where international artists congregate to produce printed works...”.
Omanfyri Eikilund
Framsýningin hjá Anker Mortensen í Steinprenti var blá og vøkur. Myndirnar hjá Anker Mortensen eru abstraktar, men onkrastaðni hómar tú okkurt, sum tú heldur teg kenna aftur. Kanska er tað eitt træ, ein fiskur, ein bátur ella er tað ein silvurkanna? Myndaflatin er bygdur upp av fleiri løgum av máling við skiftandi tjúkd. Okkurt er gjøgnumskygt meðan onnur strok eru sett á løriftið við tjúkkari máling onkrastaðni lag á lag. Blátt er vorðin ein høvuðslitur hjá Anker og sjálvt um, at hansara myndir tykjast lívrunnar og bera brá av náttúru, er tað ikki so nógv sjógvurin í sjálvum sær ella havsins lív, tú kemur í tankar um. Hetta, sum verður lagt fram fyri okkum er ein duldur metafysiskum heimur, ið er smíðaður úr sama tilfari sum yrkingar, sálmar, søgur og gandaðar upplivingar. Og samstundis sum myndirnar hjá Anker sveima, eru tær sera fysiskar og av hesi verð sum tá tú spældi í túninum ella í fjøruni og í sandbunkum, smásteinum, hyljum og kombikkum sansaði allan tann stóra alheiminum.
Í Víngarðinum høvdu vit eisini fleiri framsýningar við m.a. Randi Samsonsen, Fríðu Matras Brekku og Bjarna Árting Rubeksen. Tað vóru í stóran mun reportasjumyndir, sum Bjarni hevur tikið og sum m.a. hava verið vístar á heimasíðuni hjá Kringvarpinum. Summar eru merktar av einum serligum løddum tómleika, meðan myndarúmið aðrastaðni er á tremur av fólkum, hetta seinasta er galdandi fyri eina mynd av eini mótmælisgonga í Tinganesi. Har kemur ein hópur av álvarsligum kvinnum og monnum í frakkum, húgvum og turriklæðum gangandi móti áskoðaranum – Hetta er fólkið í Føroyum, lýst bæði sum einstaklingar við denti á hvørt tað einasta andlit, sum sæst púra klárt - og sum heild við samanhangsmegi, ið verður lýst visuelt. Í eini aðrari mynd er myndarúmið púra tómt og myrkt - miðskeiðis hómast ein persónur, sum tykist at vera einsamallur í verðini. Í hesari myndini og í hinum er ein greiður samanhangur millum huglag, kompositión og myndamál. Tað sæst somuleiðis í portrettmyndini av einum Miðflokkamanni, sum stendur inni í myrka tingsalinum við vindeyga, har ljósið streymar inn og fær ein næstan guddómligan dám við vindeygalistanum, ið umskapast til kross.
Fríða Matras Brekku
Tað eru ikki tær stóru handarørslurnar, sum merkja arbeiðið hjá Fríðu. Hennara myndir eru smáar í vavi við neyvum skrásetingum og intensum litum. Umframt blómur og landslagsmyndir eru djór ein myndevnisligur aðaltáttur í verkunum og hetta hevur serliga fevnt um seyðir, sum Fríða hevur lýst við nærlagni, humor og eymleika. Hesin sami áhugin og virðingin sæst eisini í myndunum av kelidjórum, ið eru so neyvt teknað, at tú sum áskoðari følir pelsin millum fingrarnar bara av at hyggja at eini tekning av eini kettu, sum rullar seg saman. Fríða dugir eisini sjáldsama væl at fáa sermerkta lyndið fram hjá teimum djórum, sum hon avmyndar. Allar blómumyndirnar á framsýningini vóru av irisblómum. Í grikskari gudalæru var Iris gudinna og boðberi millum gudarnar og menniskjuni - hon ferðaðist ímillum heimarnar báðar á einum ælaboga. Irisblóman er serlig, hon er vøkur og sýnist eitt sindur afturlatin við trimum krúnubløðum, sum tá tey lata seg upp við bláum, violettum, gulum og brúnum litbrigdum verður meira ótálmað og vill. Í tulkingunum hjá Fríðu verður blóman í støðum skulpturel sum ein organisk abstrakt standmynd, ið breiðir seg út á myndaflatuni í smáum innrammaðum myndum, har hvør blóma er sín egni fagri alheimur av litum og skapum.
Randi Samsonsen
Tað er líka mikið um vit eru í New York ella í Havn. Listin hjá Randi Samsonsen ger okkurt serligt við fólk. Tey fáa hug at nærkast henni, nerta við hana, nálgast, fnisa og roksa og bera seg at á ein hátt, sum ikki hevur verið vanligur, tá talan er um list. List er álvarsligt mál, her skal ikki flennast – soleiðis hava vit hugsað, men okkurt er broytt. Tekstillistin hjá Randi Samsonsen er øðrvísi og tekur formlig atlit til menniskjalikamið. Antropomorfu skapini minna um likamslutir ella innvølir, men hetta er eisini list, sum kann fatast taktilt við øllum okkara sansandi kroppi. Fleiri verk eru bleyt og mjúk, summi hava ein hvassari yvirflata. Tøkniliga er talan jú um hondarbeiðslutir, um heimavirki, ið tó at tað verður umsitið á øðrvísi hátt, framvegis knýta hugasambond til brúkslutir, sum vit áður hava bundið, seymað og heklað. Seinastu árini er Randi farin upp í stødd í síni list – tað sæst t.d. á framsýningini í Listasavninum, Træðrir. Á framsýningini, sum framvegis er at síggja í Víngarðinum hanga verkini á vegginum við størri og minni rúmligheit sum okkurt slag av bleytum relieffum; summi eru seymað, sett saman í geometriserað abstrakt mynstur meðan onnur eru einstøk heklað objekt, sum fara skríðandi eftir vegginum leitandi eftir sambandi og samanhangi.
Sprek
Í oktober var framsýning hjá Hanna Bjartalíð í Steinprenti, sum hevði heitið Sprek. Framsýningarheitið Sprek er demonstrativt óhátíðarligt og leggur dent á høvuðstilfarið hjá Hanna Bjartalíð, sum er træsprekið og kortini eru verkini á hesari framsýningini eitt sindur størri í vavi enn vant við størri træpettum, sum eru virkað til á ymiskan hátt við stórum eymleika. Tó at fløskur, lutir, blómur og gróður prýða fleiri av verkunum, er hetta ikki dekorativ list sum so. Her er okkurt meira í organiska viðinum og teimum livandi flatunum. Blómurnar minna um livað lív men eisini um tað øvugta. Relieffini eru figurativ og ítøkilig og tykjast kortini abstrakt, kveikt av sál og lívi og einum serligum inniligleika, ið fær meg at hugsa um lívstakksamar sálmar
Listafólkaløn
Í 2024 var listafólkaløn latin trimum listafólkum. Tey eru: Rakel Helmsdal, Jóhan Martin Christiansen og Búi Egason Dam. Bókmentalig faknevnd segði um Rakel Helmsdal: Rakel Helmsdal hevur eitt langt lív sum yrkislistafólk aftan fyri seg og eina røð av útgávum, tilnevningum og heiðurslønum. Hon lýsir í sínari umsókn greiðar og realistiskar ætlanir, sum bæði eru framhald av ymiskum, hon hevur givið út, og áhugaverdar ætlanir, ið víðka hennara breiða mentanarliga virksemi. Tað er eingin ivi um við atliti at tí, sum hon longu hevur avrikað, at nógv og dygdargott tilfar fer at spyrjast burtur úr hennara arbeiði, og at tað verður til gangs fyri ung sum eldri. Í nevndini sótu Sámal Soll og Paula Gaard.
Myndlistalig faknevnd segði um Jóhan Marin Christiansen, at hann hevur markerað seg á føroyska listapallinum við hugtakandi og avbjóðandi samtíðarlist, sum fevnir um gips, readymades, installatiónir, grafikk og videolist. Hann arbeiðir við estetikki og formi, og verkini rúma søgur og spor eftir fólki og støðum. Jóhan Martin Christiansen er í støðugari menning og hevur ein djúptøknan kunnleika til tilfarið, sum hann arbeiðir við. Hann vísir til eldri listasøgu, samstundis sum hann hevur sína egnu dagsskrá. Verkætlanirnar, sum Jóhan Martin Christiansen ætlar at arbeiða við, eru gjøgnumhugsaðar og á høgum stigi. Jóhan Martin Christiansen hevur gjørt vart við seg uttanlands og sýnir regluliga fram á føroyska og danska listapallinum. Trý ára listafólkaløn hevði givið honum møguleika at halda áfram við støðugu menningini. Í nevndini sótu Randi Samsonsen og Sólveig Hanusardóttir.
Faknevndin fyri leiklist, video og film segði um Búa Egason Dam: Búi Dam er eitt djarvt multitalent við eyga fyri pallsterkum søgum, ið aftur og aftur vísa føroyingin á ranguni. Søgur, sum við leiklistarligum snildni ofta megna at lýsa, hvussu tað umhvørvið, vit virka í, fer við okkum menniskju bæði so og so. Her fáa serlingarnir - hesi sárbæru, útsettu, forsømdu og órættvíst viðfarnu, umsíður sína rødd. Búi ferðast óræddur og við hegni tvørtur um fleiri listagreinar. Tað høga listarliga støðið skínur ígjøgnum á øllum leiklistarligum parametrum og eigur sín lut í, at hann so fyrimyndarliga røkkur út um landoddarnar. Og tá hugt verður at teimum avrikunum á altjóða støði (Lykkenborg, Lear Kongur, Látur Medusu, v.m), og teimum, ið standa fyri framman (Eitt nú: Hvørvisjónleikur og Seinasti trælurin), er eingin ivi um, at Búa Dam eigur at fáa eina 3 ára listafólkaløn. Hetta er ein solid íløga í okkara films- og leiklistaumhvørvi. Og ikki minst okkara samfelag. Í nevndini sótu Bárður Persson, Jonna Fritsdóttir Mortensen og Turið Johannesen.
Virðislønir
Ársins almennu mentanarvirðislønir vóru handaðar á hátíðarhaldi í Varpinum í Klaksvík. Beinir Bergsson fekk virðisløn til ungt listafólk og heiðursgáva landsins varð latin Randi Ward. Hanni Bjartalíð fekk ta stóru Mentanarvirðisløn Landsins. Hanni Bjartalíð er ein av okkara bestu og mest virknu listafólkum og tað er ein sonn fragd at fylgja við hesum lívsverkinum og síggja hvussu listamaðurin støðugt endurnýggjar sína list, hvussu nýggjar greinar leggja seg aftrat meginbulinum á einum av týdningarmestu listaavrikum í føroyskari myndlist. Hansara verk er kaleidoskopiskt og støðugt vaksandi til allar síður í teknaðum málningum, steinprentum, relieffum og í standmyndum. Summi verk eru eins og smá tableau, pallsetingar ella dukkuhús við trídimensjonalum figurum, sum eru sett inn í eitt rúm, ein kassa, sum verður hongdur upp á veggin. Listaverkini tykjast ómetaliga einføld og avklárað og eru tað, tey eru. Tá tú so skal lýsa tey, varnast tú hvussu kompleks og innihaldsrík tey í roynd og veru eru. Hetta eru verk, sum innihaldsliga, tilfarsliga og í mátanum, tey eru gjørd raka við ta skroypiligu og stokkutu tilveruna, ið sama hvussu vit bera okkum at, um vit flenna ella eru hátíðarlig, endar áðrenn vit ætla.
Kollasja: Vónbjørt vang
Virðisløn M.A. Jacobsens fyri fagrar bókmentir 2024 var latin Vónbjørt Vang fyri bókina Svørt orkidé við hesu grundgeving: Í bókini Svørt orkidé lýsir Vónbjørt eitt gamalt evni, sambandið millum mammu og barn, á nýggjan hátt. Ein mamma leitar eftir røttu orðunum um sína sorg og sínar royndir at røkka einum soni, sum sálarliga hevur tað trupult. Bókin er eitt savn av yrkingum, stuttum prosatekstum, sitatum og myndum. Myndirnar eru kollasjur, og fleiri av teimum eru klipp og kut úr bókum, sum eru sett saman av nýggjum, eins og fleiri tekstabrot í savninum eru tikin úr øðrum samanhangum og sett saman av nýggjum. Tey mongu sitatini og tær mongu tilvísingarnar til aðrar tekstir og myndir gera, at tann persónliga søgan í savninum fær fleiri røddir. Mamman fjalir seg aftan fyri orð hjá øðrum og roynir at finna ein máta at geva sínum egnu upplivingum orð. Virðisløn M.A. Jacobsens fyri yrkisbókmentir 2024 verður latin Andrasi Mortensen fyri bókina Kongsbókin og lógir føroyinga í hámiðøld. Barnamentanarvirðisløn Tórshavnar Býraðs varð latin Elini Michelsen fyri trýverkið Rimarúmið, Vanvarði og Feigdarfræ.
Ársins Ebbu-virðisløn varð latin Daniu O. Tausen á hátíðarhaldi á Býarbókasavninum í Havn. Grundgevingin hjá Rithøvundafelagi Føroya at lata Daniu virðislønina er soljóðandi: Dania O. Tausen hevur longu skrivað og sungið seg inn á listapallin, ikki bara í Føroyum, men eisini út um 200 fjórðingar. Hon kom við ein frískum loti inn á bókmentapallin við yrkingasavninum "Skál", sum hevur gingið sína sigursgongd á føroyskum og útlendskum máli. Savnið ber brá av eyðmýkt og eini menniskjaligari lýsing av tí verðsliga, og hvussu tað kann samantvinnast við tað andaliga. Dania hevur eisini latið úr hondum tvær plátur undir egnum navni, samstundis sum hon er við í bólkinum Aggrasoppar. Tekstirnir á hennara egnum plátum eru ikki bara lættir sangtekstir, teir hava skaldsligt flog og seta tilveruligar spurningar. Málið er heimligt og gerandisligt og fylt við heimligum orðamyndum. Eitt annað, sum Rithøvundafelagið serliga hava bitið merki í, eru evnini, sum Dania hevur til at skipa fyri bókmentatiltøkum, ikki minst væl vitjaðu yrkjarakvøldunum: Yrkingar í Sirkus. Við vinsemi og rúmligheit hevur hon tveir teir seinastu vetrarnar boðið bæði royndum og óroyndum yrkjarum at lesa upp egnar yrkingar.
Ari Hammer Joensen fekk 40.000 krónur úr Grunni Thorvald Poulsens av Steinum. Í grundgevingini stóð: “At eggja Ara til at fara undir listaliga útbúgving, sum gávugóðsið verður grundað á, er púra óneyðugt, tí Ari veit longu, at hetta er tað, hann vil, og tað hevur hann vitað leingi. At lata honum gávugóðsið kann vónandi vísa honum, at her er undirtøka fyri hansara útbúgvingarleið og vilji til at stuðla upp undir hansara val. Umframt eyðsýndu tónleikaevnini hjá Ara, verður virðismett, at ljóðførið er orgul, tí tað er sera sjáldsamt, at ung fólk velja júst hetta ljóðførið. Organistar eru trotvøra í Føroyum, eins og nógva aðrastaðni við. Tó vóna vit, at Ari kemur heim aftur til Føroya at geva burtur av sínum lærdómi sum organistur og sum útinnandi listafólk”.
Elin á Rógvi vann Barna og ungdómsbókmentavirðisløn Útnorðurráðsins fyri bók sína, Flytifuglar. Virðislønin verður latin annað hvørt ár fyri at seta fokus á og styrkja barna- og ungdómsbókmentir í útnorðri. Undirritaða var sjálv heiðrað við kritikaravirðislønini: 15 Junifondens særpris til årets kritiker tilfalder i år Kinna Poulsen. Hun har som kunstkritiker og kurator i 25 år skrevet om og udbredt den færøske kunstscene ikke kun lokalt på Færøerne, men også i Danmark samt i en større international sammenhæng. Udover talrige artikler og katalogtekster har hun udgivet bøger; blandt andet om kunstnere såsom Tóroddur Poulsen og Steffan Danielsen. Kinna Poulsen har i både sit kunstkritiske virke og som kurator formået at se kunsten fra nye vinkler og samtidig trække de kunsthistoriske tråde op, men også tænke kunsten nye steder hen. På den færøske kunstscene har hun været en drivkraft bag at tage en samtale op om kunsten og i perioder som eneste kritiker. Hun har konstant været helt tæt på og i dialog med kunsten og kunstnerne; med processer og praksisser fx på det grafiske værksted Steinprent. På den danske kunstscene hvor både færøsk og grønlandsk kunst ofte mødes med forventninger og fordomme om, hvad denne kunst er eller burde være, har Kinna Poulsen med sin skarpe formidling og sin solide kunstfaglige og kunsthistoriske forankring været med til at sætte den færøske kunst ind i større sammenhænge end landskaber og fiskeri – og på den måde været med til at skabe et nuanceret billede af en kunstscene sammensat af meget forskellige kunstnere.
Listprýðing
Sunnudagin 22.september 2024 var nýggja standmyndin hjá Edwardi Fuglø, sum Tórshavnar Kommuna hevur reist til minnis um undangongukvinnuna Andreu Árting, avdúkað í Steinatúni, hagar ein rúgva av fólkið var komin saman at lurta eftir tónleiki, røðum umframt at skoða verkið. Havnar Hornorkestur spældi fleiri løg - harímillum vóru tvey hjá Andreu Árting. Borgarstjórin, Heðin Mortensen helt røðu – tað sama gjørdu ommusonur Andreu; Kári Árting, Edward Fuglø og Gunvør Balle, sum tók stig til standmyndina, tá hon var forkvinna í mentanarnevnd Tórshavnar Býráðs fyri seks árum síðani. Tá nýggja svimjihøllin læt upp í Havn var hon listprýdd av Silju Strøm, sum lýsir sítt verk soleiðis: “Verkið hjá mær flytur seg millum jarðbundin motiv og leysari myndir. Kroppar eru defineraðir tættari at hvør øðrum. Har eru áskoðarar, fjepparar, fólk, ið stuttleika sær. Mosi í mynstrum og grót. Síðani eru flótandi, sveimandi kroppar. Ljósreflektiónir, aldur og streymur eru rundan um fólkini, ið bera meira kensluborðin og innanvend brá.”
Ein landhylur
Tvær bøkur komu frá Tóroddi Poulsen í ár. Um ta fyrru skrivaði eg: “Steinar hava altíð verið í yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen, ið ofta snúgva seg um tilfar um mold, vatn, luft, men eisini um vind, ljós og myrkur og um listaligt tilfar, um orð og litir. Fleiri staðni verður tosað um lukt, um at lukta og snodda og at villast í sínum egna lukti – einastaðni er yrkjaraegið á posthúsinum og heldur seg lukta ræstan fisk, men varnast tá ein gamlan mann, sum stendur í einum landhyli. Einum landhyli? Áh, einum hyli av landi? Eg ivaðist eitt sindur, sprotaði síðani orðið “landhylur” og varð tá spurd um eg meinti við langhyl, men tað gjørdi eg ikki og jú, - konsentrerað piss luktar av ammoniak júst sum ræstur fiskur. Heitisorðingin er partur av einari yrking, ið staðfestir, at hóast málið er eitt skalvalop av kókandi tungum og brotnum fingrum og regnið hevur gloymt okkum alt summarið, ja, so merkir yrkjaraegið “enn at/ allir/ luktir/ örkymla/ mín/ staðarsans””.
Tá mann fer í gongd við at hugsa um árið, ið fór, er næstan eingin endi á upplivingunum, sum koma fram fyri ein. Eg dugi at síggja á ummælinum av útgávukonsertini hjá Eivør í Norðurlandahúsinum, at eg havi verið púra upp í loft: “At siga, at Eivør Pálsdóttir er dugnalig og syngur væl er sum at siga, at Mona Lisa hjá Leonardo da Vinci er ein pen mynd ella at Eiffeltornið er ein ókey skeg bygningur. Tað er í grundini ein avbjóðing at lýsa hvussu framúr væl Eivør syngur. Hon hevur altíð sungið fantastiska væl og nú ber av. Hon tykist markleys. Røddin er monumental og verður brúkt við hugtakandi fjølbroytni og við so perfektari javnvág millum tey ymisku avrikini, at mann ikki leggur merki til skiftini. Antin hon syngur orðini fram ella improviserar við tónum er hon eitt einastandandi instrument henda røddin, sum flýgur himmalhøgt og kavar niður í djúpastu avgrundir alt meðan hon ótarnað skiftir millum luftmiklan klang, klokkukláran tóna og sterkt fullregistar. Røddin er mjúkasta silki, ið legst eins og balsam um sálina eisini í støð, har tú ikki visti, at tær tørvaði mýkjandi viðger...”
Tónleikurin hevur givið okkum fleiri stórar upplivingar í brátt farna ári. Beint í løtuni verður nýggja operaverkið hjá Sunleif Rasmussen um Regin Smið framført í Varpinum í Klaksvík og hevur fingið góð ummæli. Felagið Føroysk Tónaskøld var vertur fyri ISCM (International Society for Contemporary Music) World New Music Days (WNMD) nummar 101, ið vóru í døgunum 21. juni til 1. juli 2024.
Leiklistin
12.desember náddu vit aftur niður á botn í málinum um eitt føroyskt tjóðleikhús, tá Tórshavnar býráð samtykti eitt uppskot frá Kára Johansen um at finna aðra staðseting enn Eystara havnarøki. Tað er heilt merkiligt hvussu lítið verður lagt í henda heimsins einasta tjóðpall, har okkara mál verður tosað, har føroyskt mál og skaldskapur verður borin fram og har týdningarmikil samfelagslig evni verða viðgjørd listaliga á okkara egna máli og við føroyskum perspektivi og jú, vit hava júst nú í vetur upplivað stórfingnan sjónleik á Glasi, á Meiarínum og fara í næstum at uppliva føroyska opera í Varpinum í Klaksvík. Tað er at gleða seg um og til, men loysir kortini ikki málið um tjóðleikhúsið, sum ikki verður veruleiki fyrr enn politiski viljin fer at stinga djúpri. Beint nú sær tað heldur vónleyst út burtur sæð frá einari reglu í skrivinum hjá Høgna Djurhuus á heimasíðu Kringvarpsins, ið staðfestir, at eitt uppskot frá Elsu Berg um at beina málið aftur í nevnd fall. Hetta sigur ikki nógv, men tað kann hava týdning kortini um okkara komandi borgarstjóri er fyri einum tjóðleikhúsi í Havn.
Í november var leikurin hjá Jon Fosse, Sonurin framførdur á Tjóðpallinum – ein sera einføld, men ógvuliga djúp og viðkomandi frásøgn um at vera til. Tað er sera lætt at skilja, at Jon Fosse hevur fingið bókmentavirðisløn Nobels fyri fagrar bókmentir. Við fáum og einføldum orðum setir hann orð á tilverunnar grundtreytir og sjálvt um hansara heimur er fullur av norðurlendskum myrkri, er so nógv av humor eisini og tað eru leikararnir ikki seinir at fanga og brúka. Eg haldi ikki, at nakar sjónleikari í allari verðini kundi leikt pápaleiklutin í leikinum betur enn Hans Tórgarð. Við smáum eygnabragdum, andlits og handarørslum og vónleysum endurtøkum likamligger hann ein vanafastan mann, hvørs vanar hava myndað eina farslóð, sum hann ikki megnar at flyta seg úr. Hinir sjónleikarirnir spældu somuleiðis væl. Í november høvdu vit eisini høvi at uppliva Romeo og Julie í einari gigantiskari skúlauppseting, ið fevndi um alt tað risastóra miðrúmið á Glasi og sum leiklistaliga varð skipað sum ein masterclass, har yrkissjónleikarar arbeiddu saman við óroyndum ungdómum við imponerandi úrsliti. Tað haldi eg kann vera endaorðið á hesum brokkmanslestri um listaárið, ið fór, har eg als ikki havi nevnt alt tað nógva, ið hendi. Nú er 2025 um hornið og ymiskt spennandi at gleða seg til. Nýggjur leiðari er í Listasavninum og tað verður spennandi at síggja hvørja leið Solveig Hanusardóttir Olsen fer at velja og tað sama er galdandi fyri komandi stjóran á Tjóðpalli Føroya. Hann ella hon fær úr at gera og innan filmin hava vit nógv at gleða okkum til m.a. filmin hjá Sakarisi Stórá, The Last Paradise on Earth. Nýti høvi at ynskja tykkum lesarum á Listaportalinum gott og eydnuríkt nýggjár við tøkk fyri tað farna.
Kinna Poulsen
Gleðilig jól
/
At vera lærari er bæði strævið og stuttligt og fyri tað allarmesta eitt sera gevandi og meiningsfult starv.. Síðstu tímarnir áðrenn jólaferiuna kunnu kennast drúgvir, so í 24Z gjørdu vit eina kapping um hvør gjørdi besta jólakortið og fittu og gløggu ungu kvinnurnar í flokkinum høvdu allar málað so fín, stuttlig og kerlig jólakort, at tað var ringt at velja. Elisa Christiansdóttir vann fyri sína bæði klassisku og løgnu akvarel av einum stórum brennandi kertuljósi, sum er staðsett nokk so ovarlaga tætt við myndakantin og ger á tann hátt vart við, at tíðin er avmarkað, at glæman er lív, at núið er nú. Eg nýti høvi at ynskja øllum lesarum eini gleðilig jól og eydnuberandi nýggjár við takk fyri 24 nú 10 ár eru liðin síðan eg byrjaði Listaportalin. Eg eri byrjað at skriva Listaárið, ið fór osfr. men fyrst er jólahugni og jólastákan á skránni. Hoyrast aftur millum jól og nýggjár.
Kinna Poulsen
Nýggi filmurin hjá Sakaris Stórá kemur í apríl
/
Nýggi føroyski spælifilmurin hjá Sakaris Stórá, "Seinasta paradís á jørð", verður at síggja í Havnar Bio 10. apríl 2025. Tríggjar vikur seinni, 1. mai, kemur filmurin í danskar biografar, hann er eisini valdur at vera partur av Filmporten – Filmelskernes biografklub.
"Seinasta paradís á jørð" er ein rørandi uppliving, ein løtumynd av einum heimi í broyting. Filmurin samantvinnar søguna, um lívið sum verkafólk í eini lítlari føroyskari bygd, við persónligu menningarsøguna hjá høvuðspersónunum, tí unga Kára (Sámal H. Hansen) og systrini Silju (Bjørg B. Egholm). Í filminum roynir Kári, at finna sítt pláss í eini tilveru, har lívisins umstøður, kærleikin, vinir og samfelagsviðurskifti hála í hann. Filmurin gongur fyri seg í eini broytingartíð, har færri og færri velja at vera búgvandi á smáplássunum. Men Kári er heimkærur. Hann trívist í tí einfalda lívinum í bygdini. Hann og systirin Silja syrgja í tøgn um mammuna, ið tey hava mist. Kári finnur troyst í arbeiðinum á flakavirkinum, meðan Silja stríðist við at megna skúlagongdina. Samstundis, sum pápi teirra (Hans Tórgarð) ikki megnar gerandisdagin í heiminum, og rýmir til skips og til tryggu og kendu karmarnar umborð. Men flakavirkið er hótt av at verða stongt, og við tí verður tilverugrundarlagið í bygdini broytt.
"Seinasta paradísið á jørð" er framleiddur við stórum atliti til burðardygd, í samsvari við mannagongdirnar í danska vinnusamstarvinum Bæredygtig Film og TV Produktion (BFTP). Hetta er eitt nú sjónligt við at alt uttan tríggjar senur eru filmaðar í Hvalba, tvær av hesum aðrastaðni í Suðuroynni og ein umborð á trolara.
Tað er Sakaris Stórá, ið leikstjórnar. Hann fekk sítt gjøgnumbrot í 2017 við spælifilminum "Dreymar við havið". Men var áðrenn hetta nógv fagnaður fyri stuttfilmarnar "Summarnátt" og "Vetrarmorgun", umframt norska stuttfilmin "Passasjeren". Sakaris hevur somuleiðis skrivað handritið í samstarvi við Tommy Oksen og Mads Stegger. Hin virðislønta Virginie Surdej er fotografur á filminum. Filmurin er framleiddur av Jón Hammer fyri Kykmyndir og Adomeit Film við stuðli frá Danska Filmsgrunninum, FilmFyn, DR, og miðlaskránni hjá Creative Europe, Mentamálamálaráðnum, Vinnumálaráðnum og Filmshúsinum.
Tað er Øst for Paradis, ið tekur sær av útbreiðsluni í Danmark
Málið um eitt føroyskt tjóðleikhús stendur í botni
/
Í útvarpinum kjakast tey í dag um ársins orð. Eg hugsi, at ársins orð kann vera tjóðleikhús ella mangulin uppá sama og kanska bara orðloysi, tí her eru eftirhondini nógv, sum ikki hava hildið orð í málinum um tjóðpallin. Um málið um eitt føroyskt tjóðleikhús varð sett upp sum sjónleikur á palli, hevði talan heilt vist verið um ein sonevndan glæntrileik, eina farsu. So grunt stingur áhugin og ábyrgdarkenslan fyri sjónleiki í Tórshavnar Kommunu, at Tjóðleikhúsið í tjúgu ár hevur rikist sum bukka millum sengur í føroyska høvuðstaðnum. Í gjár náddu vit aftur niður á botn í málinum, tá Tórshavnar býráð samtykti eitt uppskot frá Kára Johansen um at finna aðra staðseting enn Eystara havnarøki. Sjey býraðslimir atkvøddu fyri. Teir eru Anfinn Brekkstein, Tróndur Sigurðsson, Kári Johansen, Súna Mørk, Bjørg Dam, Súsanna Olsen og Birgir Nielsen. Og hvør veit. Kanska fylgja tey bara opiniónini og lægsta felagsnevnara, har staðsetingin av okkara tjóðleikhúsi fær øði í grindina. Hvat so við parkeringsplássunum, bilunum, ferjunum, farminum, flotanum og skuldi mann ikki heldur bygt hús til tey gomlu ella tey ungu ella tey miðaldrandi, ein barnagarð ella eitt ellisheim ella meira parkeringspláss? Tað er heilt merkilig hvussu lítið verður lagt í henda heimsins einasta tjóðpall, har okkara mál verður tosað, har føroyskt mál og skaldskapur verður borin fram og har týdningarmikil samfelagslig evni verða viðgjørd listaliga á okkara egna máli og við føroyskum perspektivi og jú, vit hava júst nú í vetur upplivað stórfingnan sjónleik á Glasi, á Meiarínum og fara í næstum at uppliva føroyska opera í Varpinum í Klaksvík. Tað er at gleða seg um og til, men loysir kortini ikki málið um tjóðleikhúsið, sum ikki verður veruleiki fyrr enn politiski viljin fer at stinga djúpri. Beint nú sær tað heldur vónleyst út burtur sæð frá einari reglu í skrivinum hjá Høgna Djurhuus á heimasíðu Kringvarpsins, ið staðfestir, at eitt uppskot frá Elsu Berg um at beina málið aftur í nevnd fall. Hetta sigur ikki nógv, men tað kann hava týdning kortini um okkara komandi borgarstjóri er fyri einum tjóðleikhúsi í Havn. Livst so spyrst ella øvugt!
Kinna Poulsen
Øssur Johannesen sýnir fram í Keypmannahavn
/
Í gjár 10.desember læt upp ein framsýning við nýggjum verkum eftir Øssur Johannesen í Galleri Underkant, sum er gallarí hjá Kofoeds Skole á Holmbladsgade í Keypmannahavn. Framsýningarevnini eru heimloysi, sálarsjúka og flýggjan, men eisini einsemi og lívið í stórbýnum. Her er tíðindaskriv og myndir frá upplatingini, sum Óli Poulsen tók.
Össur Johannesen - Hjemløshed, psykisk sygdom og flugt.
Össur Johannesen er født på Færøerne, og er kunstner, digter og forfatter, Han har, siden han var barn, været optaget af at male og tegne. Össur Johannsen har selv været plaget af psykisk sygdom og et problematisk forbrug af alkohol og narkotika, og han har i perioder også levet som hjemløs. Johannesens kunst tager afsæt i hans egne levede erfaringer og oplevelser. Udstillingsperiode: 10. december til 17.januar. Fernisering: tirsdag d. 10. december kl. 13 - 16 i Galleri UnderKant, Holmbladsgade 120.
Gløgg list og fólk í Steinprenti
/
Hansina iversen
Jú, eg eri greið yvir, at eitt komma hevði verið klæðiligt í yvirskriftini, men gott er. Mann fær so gott sjálvsálit av gløgg. Í gjár læt Myndaódnin 2024 upp í Steinprenti við list, sum umframt nýggj verk hjá nøkrum av okkara bestu, eisini vísir eitt úrval av ársins grafisku framleiðslu í hesum høvuðsmotorinum hjá føroyskari samtíðarlist í okkara tíð. Við á framsýningini eru Marius Olsen, Tóroddur Poulsen, Hansina Iversen, Marco Evaristti, Hanni Bjartalíð, Fríða Matras Brekku, Rannva Kunoy, Anker Mortensen, Uffe Cristoffersen, Heiðrikur av Heygum, Julie Boserup, Peter Carlsen og Tróndur Patursson - tað er ein ljós og litrík framsýning við sera góðum verkum. Tað einasta, eg saknaði, var jólatræið hjá Louise, men tað kemur vónandi við næsta ár. Í Steinprenti hevur nógv virksemi verið í brátt farna ári. Har hava tíggju listafólk arbeitt á verkstaðnum og fleiri teirra hava havt tíð at arbeiða lutfalsliga leingi á verkstaðnum, t.d. Marius Olsen og Hansina Iversen, sum bæði høvdu framsýningar í Steinprenti í 24 eins og Hanni Bjartalíð og Anker Mortensen høvdu fagnaðar framsýningar og so var eisini ein føroysk versión av framsýningini Fog Swept Cargo framsýnd á ólavsøku, har fleiri túsund áskoðarar vóru á gátt. -Vit hava roknað okkum fram til, at hetta er 15.ferð, Myndaódnin hevur herjað í Steinprenti; vit byrjaðu í 09 og eitt ár datt burturímillum orsakað av corona, men eg haldi, at allar framsýningarnar hava verið myndaðar av sama góða blandi av nøkrum kendum og øðrum nýggjum. Á Myndaódnini 24 eru nøkur framúr teknað verk hjá Hanna Bjartalíð; myndir á tremur av detaljum, ið eru stuttligar og fittar, men tær eru meira enn tað. Har er eisini okkurt skeivt og løgið við fólkatómu myndunum, sum við øllum sínum tilsipingum til livað lív og list eisini koma at snúgva seg um tað øvugta. Hansina Iversen vísti á framsýning sínari í Steinprenti í fjør, Purple Rain nakrar myndir, ið vóru málaðar á ógrunderað lørift. Á Myndaódnini hongur ein røð av slíkum, sum eru ómetaliga áhugaverdar og vísa, at málarin ikki er liðug í síni listaligu menning. At botnurin í málninginum ikki er hvítur hevur við sær, at hvíti liturin fær enn størri rúmligt og dramatiskt potentiali á myndaflatanum. Málningarnir eru sera dynamiskir við einum blandi millum kendu strokini hjá Hansinu og so spraymáling, sum hon er farin at brúka í størri mun. Samanumtikið er tað eins og málningarnir ekspandera sítt egna avmarkaða myndarúm og gerast monumentalar í huganum á áskoðaranum. Framsýningin er ómetaliga samanhangandi og væl hongd upp og hon hongur fram til jóla. Far og hygg!
Kinna Poulsen
vit høvdu tað stuttligt
fólk heinta gávuprent - tey eru framvegis til taks hjá limum í steinbrá - øll eru vælkomin at gerast limir í stuðulsfelagnum hjá steinprenti - tað kostar bara 500 krónur og mann fær gávuprent á hvørjum ári
ringt er at finna út av hvat prent mann skal velja sær
ársins gávuprent eru framúr
marius olsen
gløggið var gott aftur í ár
pauli
Fólk práta
akvarel hjá anker mortensen
fríða matras brekku
hanni bjartalíð
Peter carlsen er altíð við á myndaódnini við sínum jólaligu prentum
Tóroddur Poulsen
fríða og sissal
Tann framúr flotta bókin I-FORMER er til keyps á myndaódnini
heiðrikur av heygum
ungir gestir eru eisini vælkomnir á myndaódn
prent hjá hansinu iversen høgrumegin
Hanni Bjartalíð